Chủ nghĩa phát xít ( NA(H)T-siz-əm; tiếng Đức: Nazismus), tên gọi chung trong tiếng Anh của Chủ nghĩa xã hội quốc gia (tiếng Đức: Nationalsozialismus, tiếng Đức: ), là hệ tư tưởng và thực tiễn chính trị toàn trị cực hữu gắn liền với Adolf Hitler và Đảng Quốc xã (NSDAP) ở Đức Quốc xã. Trong thời kỳ Hitler lên nắm quyền vào những năm 1930 ở Châu Âu, nó thường được gọi là Chủ nghĩa Hitler (tiếng Đức: Hitlerfaschismus). Thuật ngữ liên quan sau này "chủ nghĩa phát xít mới" được áp dụng cho các nhóm cực hữu khác có ý tưởng tương tự hình thành sau Chiến tranh thế giới thứ hai.

Chủ nghĩa Quốc xã là một hình thức của chủ nghĩa phát xít, coi thường nền dân chủ tự do và hệ thống nghị viện. Nó kết hợp một chế độ độc tài, chủ nghĩa bài Do Thái nhiệt thành, chủ nghĩa chống cộng sản, chủ nghĩa phân biệt chủng tộc khoa học, quyền tối cao của người da trắng, thuyết Darwin xã hội và việc sử dụng thuyết ưu sinh vào tín ngưỡng của nó. Chủ nghĩa dân tộc cực đoan của nó bắt nguồn từ chủ nghĩa toàn Đức và phong trào Völkisch tân dân tộc theo chủ nghĩa dân tộc vốn là một khía cạnh nổi bật của chủ nghĩa dân tộc cực đoan của Đức kể từ cuối thế kỷ 19, và nó bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi các nhóm bán quân sự Freikorps nổi lên sau thất bại của Đức trong Thế chiến thứ nhất , từ đó nảy sinh "sự sùng bái bạo lực" tiềm ẩn của đảng. Chủ nghĩa Quốc xã đã đăng ký các lý thuyết giả khoa học về hệ thống phân cấp chủng tộc, xác định người Đức là một phần của cái mà Đức Quốc xã coi là chủng tộc bậc thầy của người Aryan hoặc Bắc Âu. Nó tìm cách vượt qua sự chia rẽ xã hội và tạo ra một xã hội Đức đồng nhất dựa trên sự thuần chủng chủng tộc đại diện cho một cộng đồng người dân (Volksgemeinschaft). Đức quốc xã nhằm mục đích đoàn kết tất cả người Đức sống trên lãnh thổ Đức trong lịch sử, cũng như giành thêm đất để mở rộng nước Đức theo học thuyết Lebensraum và loại trừ những người mà họ coi là Người ngoài hành tinh trong Cộng đồng hoặc chủng tộc "thấp kém" (Untermenschen).

Thuật ngữ "Chủ nghĩa xã hội quốc gia" xuất hiện từ nỗ lực tạo ra một định nghĩa lại chủ nghĩa xã hội theo chủ nghĩa dân tộc, như một sự thay thế cho cả chủ nghĩa xã hội quốc tế của chủ nghĩa Mác và chủ nghĩa tư bản thị trường tự do. Chủ nghĩa Quốc xã đã bác bỏ các khái niệm của chủ nghĩa Mác về xung đột giai cấp và bình đẳng phổ quát, phản đối chủ nghĩa quốc tế toàn cầu và tìm cách thuyết phục tất cả các bộ phận của xã hội Đức mới đặt lợi ích cá nhân của họ vào "lợi ích chung", chấp nhận lợi ích chính trị là ưu tiên chính của tổ chức kinh tế, có xu hướng phù hợp với triển vọng chung của chủ nghĩa tập thể hoặc chủ nghĩa cộng đồng hơn là chủ nghĩa xã hội kinh tế. Tiền thân của Đảng Quốc xã, Đảng Công nhân Đức theo chủ nghĩa dân tộc toàn Đức và bài Do Thái (DAP), được thành lập vào ngày 5 tháng 1 năm 1919. Đến đầu những năm 1920, đảng này được đổi tên thành Đảng Công nhân Đức Xã hội Chủ nghĩa Quốc gia nhằm kêu gọi cánh tả ủng hộ. công nhân cánh, một sự đổi tên mà ban đầu Hitler phản đối. Chương trình Xã hội Chủ nghĩa Quốc gia, hay "25 Điểm", được thông qua vào năm 1920 và kêu gọi một nước Đức Đại thống nhất sẽ từ chối quyền công dân của người Do Thái hoặc những người gốc Do Thái, đồng thời ủng hộ cải cách ruộng đất và quốc hữu hóa một số ngành công nghiệp. Trong Mein Kampf ("Cuộc đấu tranh của tôi"), xuất bản năm 1925–1926, Hitler đã vạch ra chủ nghĩa bài Do Thái và chủ nghĩa bài cộng sản ở trung tâm triết lý chính trị của mình cũng như thái độ coi thường nền dân chủ đại diện và niềm tin của ông ta vào quyền mở rộng lãnh thổ của Đức thông qua lebensraum. .